وضعیت زنان هخامنشی

در طی قرون، نمک و گچ در گل نوشته ها رسوب کرده و آنها را ترکانده است. پختن و شستن باعث اتصال اجزای آنها می شود و از خرد شدن و از بین رفتن آنها جلوگیری می کند. وَصّالی هم که به معنی مرمت است لازمۀ حفظ کتیبه هاست.
با این توضیحات گویی صدای شرشر آب در رودخانۀ منطق به جریان می افتد. دیگر شکایتی نیست. و اما دربارۀ مفهوم زنان تعریف :

در گل نوشته های مفهوم هخامنشی تعریف تخت جمشید به دو گروه از زنان برمی خوریم: یک گروه، بدنۀ اصلی جماعت زنان، شامل زنان و دختران شاغل است. در کتیبه هایی که گندم و جو به عنوان دستمزد ثبت شده اسامی زنان، مردان، دختران و پسران آمده است اما در کتیبه هایی که شراب و آبجو به عنوان دستمزد ذکر شده تنها به نام زنان و مردان برمی خوریم. از کار دقیق زنان و دختران اطلاعی نداریم. تعدادی از آنها دو عنوان دارند. شاید از این عنوان ها بشود برداشتی کرد. این دو عنوان پشه په ۱ و هرّیئوپ۲ است. استادم، مرحوم کامرون، معتقد بودند ه پشه په (پَش ها) از کلمۀ فارسی فسا ـ از شهرهای کنونی ایران ـ می آید ولی من معتقدم از فَشوی ۳ می آید که اگر این طور باشد، به زنانی اطلاع می شده که مسؤولیت تهیۀ مواد دامی مانند لبنیات، شیر، ماست و... را برعهده داشتند. این زنان احتمالاً به کار در آشپزخانه و تهیۀ غذا برای گروه های کارگری اشتغال داشته اند. براساس اسناد، در برخی جاها این زنان ریاست گروه های کارگری را برعهده داشته اند و حقوقشان کمی از مردان هم ردیفشان بیشتر بوده است. این دو کلمۀ پشه په و هرّینوپ گاهی با هم می آمده، گاهی جاداگانه. برای هرّینوپ (هَرّینوها) هنوز مفهومی پیدا نکرده ایم.
زنان گروه دوم جزء خاندان سلطنتی و در واقع زنان و دختران داریوش بودهrlm;اند که مواجب متفاوتی دریافت می کردند. یکی از این زنان، ایرتاشتونه۴، تملکات فراوانی در شیراز کنونی داشته و در کار تجارت و رسیدگی های مالی اش مباشر داشته است.
از آنجا که کتیبه های مورد بررسی ما پرونده های مالی و اسناد حسابرسی خزانه داری آن دوران است ـ نه کتیبه های شاهی که برای گذاشتن اثری نوشته می شدند ـ متوجه شده ایم در پرداخت دستمزدها قوانین بخصوصی وجود داشته است. مردها، به علت کار سخت و سنگین بدنی مثل استخراج سنگ از معدن، حمل و تراش سنگ ها و کار ساخت و ساز، دستمزد بیشتری نسبت به زنان دریافت می کردند؛ دستمزد زنانی که صاحب فرزند می شدند با زنان دیگر تفاوتی نداشته ولی حقوق آنها بسته به دختر یا پسر بودن فرزندانشان متفاوت بوده است.
حکومت ـ دستگاه اداری ـ به کارگران زنی که پسر می زاییدند دو برابر زنان دخترزا دستمزد پرداخت می کرد. دستمزد پرداختی معمولاً گندم، جو، شراب و امثال اینها بوده است. اگر کسی به دستمزدش نیاز نداشته، می توانسته با چیزهای دیگر عوض کند مثلاً یک پیمانه شراب را بدهد سه پیمانه گندم بگیرد، یا سه پیمانه شراب را بدهد یک گوسفند بگیرد. با توجه به اوضاع اقتصادی کشور نوع دستمزدها تعیین می شد. سال وفور انگور، دستمزدهای دولتی بیشتر شراب و سال فراوانی محصولات کشاورزی، بیشتر گندم و جو بوده است. میزان پیمانه ها هم به ارزش مواد غذایی موجود بستگی داشته است. مدارک جدیدی از خزانۀ دولتی پیدا شده که نشان می دهد از سال سی و دوم پادشاهی حکومت داریوش تا سال هفتم حکومت اردشیر اول، دستمزد کارگران، به جای گندم و جو و شراب، نقره بوده است. حالا این مسئله از کمبود مواد غذایی حکایت می کند یا از فراوانی و رواج نقره، دقیقاً نمی دانیم.