گنج های استخراج شده از تپه باستانی زیویه

دژ مفهوم زیویه تعریف ( ایزیرتو - Izirtu ) یا ارگ حکومتی بخشی از اقوام ایرانی که در محوطه ای به همین نام قرار داشت. این محوطه بر رأس کوهی در ۵۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر سقز و در ۳۵کیلومتری شهر دیواندره تکاب استان کردستان ایران واقع است. سابقهٔ پویایی و فعالیت در این دژ حداقل به دوران مادها و مانناها در حدود ۷۰۰ پ م مورخ است.
ین دژ شامل تالارها، حیاط، اتاق های متعدد، تالار ستوندار، انبار غله، ورودی اصلی و پلکان سنگی است. در این دژ گنجینه ای مفهوم باستانی تعریف یافت شده که در بر گیرنده تشت بزرگ مفرغی مزّین به نقوش جنگجویان آشوری است که در نقوش آن عناصری از طلا، نقره و عاج به کار گرفته شده است. مهم ترین اشیای به دست آمده از این منطقه سر عقاب زرین و گردن بندهای طلایی است.

ناحیه ای که گنجینه زیویه در آن یافت شده است در سده هفتم پیش از میلاد جزو سرزمین ماننا بوده است که با مادها علیه آشوری ها همدست شده بودند. مانناها در حدود ۶۶۰-۶۵۹ پیش از میلاد از اسکیت ها شکست خوردند و سرزمین آن ها به دست اسکیت ها افتاد و و اسکیت ها توانستند با استفاده از استقرار در سرزمین مانناها بر مادها برتری یابند. در گنجیه زیویه تأثیرات هنر اسکیتی نیز دیده می شود.
به عقیدهٔ باستان شناسان در اشیاء مکشوف که نفوذ هنرهای مختلف در آن دیده می شود کار جواهرسازان محلی ماننا است که در ناحیه شرقی دریاچه اورمیه مسکن داشته اند و مرکب از قبایل آسیانی یعنی مردمی که پیش از آریایی ها در ایران و آسیای غربی مسکن داشته اند، بودند. و به تدریج مجذوب هنر و فرهنگ ایرانی شدند. در سالنامه سارگون دوّم پادشاه آشور، از ویران شدنایزیرتو پایتخت مانناها و زیبیه که شاید همان زیویه باشد ذکری به میان آمده است. در روزگار آشور بانی پال کشور ماننا تحت نفوذ آشور قرار داشت و بعد از سقوط نینوا در ۶۱۲ پیش از میلاد، ماننا جزو قلمرو دولت ماد و سپس حکومت هخامنشیان قرار گرفت.