نشانه های قبرستان گبری در دفینه یابی

قبرهای گبری معمولا در نقاط بلند و روبه دره قرار دارند. اکثرآ دارای جنس هستند روی هر قبر با تخته سنگ پوشانده میشده که حتی با یک میلگرد هم میتوان قبر گبری را پیدا کرد....در فقیرترین قبر انان یک یا دو کاسه سفالی قرار دارد و قشر متوسط و پولدار انان لوازم شخصی انان هم قرار داده میشد مانند زیورالات،خنجر،سپر و در معدودی از انان نسخه گنج مربوط به اموال شخص مرده و در برخی از انان اسب یا قاطر یا سگ شخص هم با او بخاک میسپردند(این اجناس فقط بخاطر اعتقاد مردمان آنزمان به زندگی پس از مرگ بوده)
بالاترین قبر گبری مربوط به موبد و سردار انان میشد که در اول صف قبرها قرار میگرفت و در عمق نسبتآ بالایی نسبت به سایر قبرها میبود و داخل قبر و بیرون زیر خاک اطراف قبر هدایایی قرار میگرفته..در قبرهای گبری بیماریهای مسری وجود دارد که بعد چندهزار سال هم از بین نمیرود..مواظب باشید و با پوشش کار کنید.......

حفاری غیرمجاز و غارت آثار باستانی کشور به تازگی وارد مرحله جدیدی شده است.

اگر در همین یکی دو سال گذشته در جنوب ایران و در حوزه تمدنی عیلامیان در شهر شوش سال ها خانه های اطراف این محوطه باستانی را -که زمانی پایتخت تمدن های کهن ایرانی بود- در پوشش دانشجو و کارمند فلان اداره و... اجاره کرده و داخل اتاق و حیاط خانه ها کانال حفر می کردند تا به اشیای باستانی و گنجینه های زیرزمینی دست پیدا کنند، در شمال ایران ماجرا کمی عجیب تر شده است.

حفاری های غیرقانونی در خطه شمال کشور در حوزه طبرستان- که تمدنی کهن دارد و سفالینه های جالب آن که مربوط به هزاره های قبل است، در ویترین های موزه ملی ایران نگهداری می شود و بیانگر تاریخ تمدنی ویژه این حوزه از تمدن ایران است- شکل تازه ای یافته است. حفاران غیرمجاز آثار باستانی با شناسایی گورستان های تاریخی در مازندران هفته ها در گورستان ها زندگی می کنند و با خالی کردن قبرهای تاریخی، اشیای داخل آنها را که ارزش تاریخی آنها به هزاران سال قبل می رسد به سرقت می برند و در بازارهای سیاه عتیقه جات می فروشند.

قبرکن ها که در اصطلاح محاوره ای به حفاران غیرمجاز گورستان های تاریخی مازندران - که از آنها با عنوان گورستان های گبری نام می برند- معروفند، زندگی شان در گورستان هاست و با شناسایی گورهای باستانی اقدام به حفاری در منطقه می کنند؛ بدون آنکه واهمه ای از پیگرد داشته باشند. اشیای فروخته شده توسط همین قبرکن ها در خطه شمالی کشور در خانه هایی که به منظور معاملات سیاه عتیقه جات است، به صورت بازار سیاه فروخته می شود که البته بخشی از این آثار نیز گاه و بیگاه کشف و ضبط می شود.

آثار کشف شده از خانه هایی که مرکز مبادلات اشیای باستانی به صورت غیرقانونی و بازار سیاه است، عمدتا در موزه های شمال کشور نگهداری می شوند که نمونه هایی از آنها در موزه آمل نیز قابل مشاهده است، با این تفاوت که به گفته یک استاد باستان شناسی در دانشگاه محمودآباد، محل کشف اشیای باستانی فروخته شده در معاملات زیرزمینی قاچاقچیان آثار باستانی، آمل نوشته شده است. در حالی که بسیاری از این اشیا از گورستان های باستانی و توسط همان قبرکن ها بیرون آمده است. قبرکن های شمال کشور بسیار متفاوت از گورکن ها با زندگی در گورستان ها و شناسایی قبرهای تاریخی در شمال کشور -که نظارت بر محوطه های باستانی و آثار تاریخی آن بسیار ضعیف است- به خرید و فروش غیرقانونی آثار باستانی کشور مشغول هستند بدون آنکه برای زندگی در گورستان ها مورد مواخذه قرار بگیرند.

گبریان چه کسانی بودند ؟ آیا گبریان کافر بودند ؟

در تعاریف عرفی واژه گان ، به درگذشتگان باستان که مسلمان نبودند گبری میگفتند .ولی در حال حاضر به اشتباه در بین عموم رایج است که ایشان کافر و بی دین بوده اند . در زبان آریاییان ، گبر به معنای مرد آمده است .

در باور عموم به مردگان و درگذشتگانی که به روش مسلمان تدفین نشده اند یعنی به سمت قبله خاک نشده اند گبری و به محل دفنشان قبور گبری می گویند . از نظر ایشان گبریان شامل زرتشتیات و یهودیان و ......ساکنان باستان بوده اند . ولی آنها بر خلاف باور عموم کافر نبوده اند بلکه برخی از ایشان یگانه پرست و یکتاپرست بوده اند چه بسا ایمانی قویتر از من و شما نیز داشته اند .برای اثبات آن نیز کافیست به منشور کوروش نگاهی بیاندازیم همچنین در کتیبه ها و سنگ نوشته های باستان نیز وحدانیت موجود بوده است .

به طور صحیح تر ، مقابر و قبوری که به قبل از زرتشت منسوبند که شامل مهرپرستان و چند ایزدان باستان هستند گبر اطلاق می شود .

دلیل عمده این القاب به بعد از سقوط دولت ساسانی بر می گردد . ایرانیان از دیرباز به تمدن و پیشینه خود با افتخار می نگریستند و خود را در مواقعی برتر از برخی اقوام می شمرده اند مثل عمل خسروپرویز در برابر نامه حضرت محمد .

بعد از دولت ساسانی ، قوم حاکم برای سخیف شمردن ایرانیان و خرد کردن افتخارات ایشان فرهنگ و تمدن آریایی را هدف گرفتند و چه بسا موفق هم شدند . القابی مانند عجم و مجوس و گبر و تازی و ... از این قبیل می باشند .

گبریان در دوره های مختلف روش تدفین متفاوتی داشتند که در مطالب بعد در مورد آنها به اختصار توضیحاتی خواهم داد

*****************************************
گورهای تاریخی گبری

گورهای گبری در منطقه جواهرده رامسر از مکان های دیدنی است. گورهای گبری زرتشتیان این ناحیه که با پیشینیه دو تا سه هزار ساله هستند، ظاهرا بر دو نوع اند: یکی گور سردابه ای است به شکل اطاق زیر زمینی نسبتا بزرگ با ابعاد معین و دیوارهای سنگی که سنگ ها به طور منظم رویهم چیده شده و چنان از استحکام برخوردار است که گویی از عمر آن بیش از چند سال نگذشته است.

نوع دیگر گور خمره ای است که شخص در آن به صورت نشسته دفن شده اند. این شیوه هنوز در برخی از مناطق هندوستان و پاکستان حتی در میان مسلمانان و شیعیان وجود دارد و در گزارش یکی از دوستان به این مناطق آمده است که هنگامی که از آنان علت این امر را پرسیده گفته اند که مرده می بایست برای رستاخیز همیشه در حال آماده باش باشد و در حال نشسته بهتر می تواند برخیزد و در پیشگاه خدا حاضر شود و حالت خوابیده به معنای از دست دادن فرصت است. البته در شیوه مسلمانان، گورها به شکل خمره ای تهیه و آماده می شود و شخص را در خمره نمی گذارند، ولی شیوه قرار گرفتن مرده در میان مسلمانان یاد شده با گبریان و به سخن درست فراگبریان ( آنانی که پیش از گبریان زرتشتی می زیستند) یکی و همانند است و شخص در گور و یا خمره در حالت نشسته قرار می گیرد.

در گورهای سردابه ای معمولا لوازم زندگی و ابزار کار نهاده شده است. علت این امر می تواند بر اساس اعتقاد به رستاخیز باشد ؛ زیرا از دیرباز عده ای از اقوام باستانی به زنده شدن دوباره مردگان در روز رستاخیز با همان اجساد خاکی باور داشتند و قائل به معاد جسمانی بودند. از این رو، آنان در حفظ اجساد مردگان خود نهایت کوشش را به کار می بردند و برای آن که مردگان پس از زنده شدن در روز واپسین، نیازها و احتیاجات زندگی خود را رفع نمایند، اسباب و لوازم زندگی از قبیل خوراک، پوشاک، وسایل و ابزار کار را با جسد در سردابه می نهادند. حتا برخی از ایشان پا را فراتر نهاده، اسبان، غلامان و کنیزان شخص مرده را زنده و یا پس از کشتن با او دفن می کردند تا در روز رستاخیز بتواند از آن ها استفاده کند. در میان وسایل می توان به ابزارهای جنگی چون شمشیر و خنجر و نیزه های کوتاه و ظروف سفالی و غیر سفالی اشاره کرد. نویسنده خود در روزهای نخستین انقلاب اسلامی چند قطعه از این اشیاء را که از گورهای گبری به دست آمده بود در دست فروشنده ای که خود در کشف و سرقت این اشیاء تخصص داشته و دارد دیده ام. یکی از این اشیاء خنجری کوتاه بود که بر روی آن حکاکی شده بود. این اشیاء در جواهرده در مکانی که اکنون به صورت جنگل از درختان در آمده و مشرف بر فیلک دم است کشف و از گورها سنگی بیرون آورده شده بود. خود در تابستانی بر سر یکی از این گروه های تخریب شده رفته و از زیبایی ساخت قبر و سنگ تراشی آن شگفت زده شدم.

در ورودی این گونه قبور به طرف مشرق گشوده می شود. این نوع قبور درمناطق مختلف جواهرده و در مسیر هایی چون لی سرا، سیاه چال کش سَلمَل، لشتِ کُنُس، بازرش و کوهستان های اطراف جواهرده زیاد است.

اما گور خمره ای چنان که از نامش پیداست به شکل خمره با دهانه ای تنگ می باشد و متعلق به دوره قبل از زردشتیان و با پیشینه ای حدود پنج تا هفت هزار سال است. خمره ای که مرده را در آن دفن می کردند، دست ساز بوده و از دو قسمت نیمه مساوی جدای از هم تشکیل می شد و بعد از آن که مرده را به صورت چمباتمه زده در آن می نهادند، دو نیمه خمره را با ساروج به یکدیگر وصل می کردند. این گونه قبور در بازرش جواهرده فراوان به چشم می خورند و در حد فاصل چشمه آبعلی و مسجد کهنه تنگدره گورهای بسیاری از این نوع نیز مشاهده شده است.

به نظر می رسد که بر پایه آیین و باورها مردان در مناطق بالاتر و زنان در کنار نهرهای آب و چشمه ها و مناطق دارای آب دفن می کردند. از این روست که اغلب قبور زنان در اطراف رودخانه ها قرار گرفته است. بنابر این اگر در منطقه و ناحیه ای رودخانه و یا نهر آبی وجود نداشت، گورستان زنان را در کنار جایی که برکه آب بود به وجود می آورند و زنان را در کنار آب دفن می کردند. به نظر می رسد که در اندیشه ایشان زنان با آب که مایه زندگی و تداوم آن است ارتباط تنگاتنگی وجود دارد و زنان نیز مانند آب زندگی انسان را تداوم می بخشند. این اندیشه همانند اندیشه های آریایی ها هندی است که زن و الت تناسلی وی را بسیار مهم شمرده و در حد پرستش بدان ارج می نهادند و حتی از آن به خدای شیوا یاد می کنند.

در حد فاصل اِژدَلَم (موضعی جنگلی در بین راه رامسر و جواهرده) و سفید آبکش جواهرده، در دو طرف رودخانه قبور گبری زیادی به چشم می خورد که بیانگر آثار زندگی در هزاره های ۳ تا ۵ پیش از میلاد مسیح است.

*************************************

از بهترین جای آن شروع میکنیم که گورستان گبریان است.
خیلی از مردم عقیده دارند که قبرستان گبریان متعلق به کافران است ولی این موضوع درست نیست.
گبر یعنی غیر مسلمان و به کسانی که غیر مسلمان بوده اند بی دین گفته نمیشود. گبریان دین زردتشت داشتند.
حال میخواهیم ببینیم که قبرهای دوران قبل از اسلام به چه شکلی بوده اند و نوع دفن کردن اجساد به چه صورت بوده است. در زمان پیش از اسلام قبر زنها گرد و مدور بوده است و قبر مردها به صورت مستطیل بوده و قبر بچه ها به صورت مثلث بوده است. بعضی ها را نیز در خمره میگذاشتند.
در تمام قبرهای گبری حداقل یک کاسه آب و یک کاسه غذا گذاسته میشده است که کسی که میمیرد از گشنگی و تشنگی عذاب نکشد.
در بسیاری از قبرهای گبری لوازم مورد نیاز فرد نیز گذاشته میشده است که بستگی به پول داری یا بی پول بودن مرده است. مردگان پول دار ظروف طلا و اجناسی مانند شمشیر زره و خیلی چیزهای دیگر به همراه دارند ولی مردگان بی پول و بی بضاعت اموال کمتری با خود به همراه دارند یا اموال آنها از فلزات ارزشمند نیست.
نوع دیگر قبرها قبر پیغمبری است که اگر شما آن را بشکافید هیچ چیزی درون آن یافت نمیشود نه جنازه نه اموال. این قبرها چند پوش هستند و تازه از قبر راهی دارد برای جایی دیگر که جنازه و اموال آن در آنجا هست.
قبرهایی نیز وجود دارد که به صورت ایستاده است. این قبرها متعلق به یک سری از ایرانیان است که معتقد بودند آنها را باید ایستاده به خاک سپرد.
بسیاری از خلاف کاران را نیز به صورت ایستاده در میان دیوارهای قلعه ها و جاهای دیگر زنده به گور میکردند که خود اینها به نوعی قبر ایستاده تبدیل شده است.
بعضی از قبرها به صورت کشویی است که مربوط به رومیان است که در ایران با آئین خودشان دفن شده اند.
یک نوع قبر هم داریم که به آن قبر دخمه ای گفته میشود که نمونه آن در تخت رستم پیدا شده است.
جنازه قبرهای خمره ای همیشه به صورت نشسته بوده است و جنازه آنها را به صورت نشسته در خمره میگذاشتند و دفن میکردند.
وقتی در جنگها جنگجویان میمردند آنها را با اموال و لباسهایشان و زره دفن میکردند که نمونه این قبرستان در چهاربداران در نزدکی مرز ترکیه موجود میباشد که شاه اسماعیل اول در جنگ با عثمانی شکست خورد و بیست و هفت هزار کشته داد که همه آنها با لباسهای رزمشان دفن شده بودند.
در گذشته ما گورستانهای دسته جمعی نیز داریم که متعلق به افراد مریض است. در جاهائی که وبا یا طاعون می امده جنازه افراد را به صورت دسته جمعی دفن میکردند. در همینجا یک مطلب بسیار مهم را برایتان بگویم و آن اینکه کسانی که قبری رامیشکافند خیلی باید مواظب باشند و بفهمند که جنازه مریض هست یا نیست و حتماٌ باید استخوان شناس باشند و یا بتوانند استخوان اشخاص مریض را ازاستخوان افراد سالم تشخیص دهند تا با مشکلی مواجه نشوند.
همیشه وقتی میخواهید قبری را باز کنید حتماٌ از دستکش و ماسک حسابی استفاده کنید.
جنازه هایی که در غارها و ذاغه ها میباشد و جنازه هایی که در صحرا میباشد و جنازه هایی که در کوهستانها میباشد از نظر ماهیت کاملاٌ با هم متفاوت است.
هر قبرستان و هر کوری دارای اموال نمیباشد. چون بسیاری از مردم فقیر بوده اند و بدون اموال دفن میشدند.
در هر قبرستان تعدادی قبر سلطانی وجود دارد که دارای اموال میباشند که باید نتوانید آنها را تشخیص دهید و از روی بعضی شواهد تشخیص آنها امکان پذیر است.
اکثر گورستانها در سینه کشی ها و کنار رودخانه ها میباشد. در بسیاری از قبرستانها یک چهار طاقی نیز میباشد که نشان میدهد در میان آن چهار طاقی شخص مهمی فوت کرده است و اکثرا دارای اموال میباشند.
در ایران قبرهای یهودی نیز بسیار است که نوع قرار کرفتن سنگ آنها متفاوت است و میتوان از روی سنگ قبر فهمید که این قبر متعلق به یک یهودی است.(سنگ قبر یهودیان دارای فلش است).a
و مطلب آخر در مورد کسانی که به حفاری میروند و میگویند در سه متری یا چهار متری یک طابوت طلا یا یک جنازه مومیایی پیداکرده ایم. اینها همه دروغ است. شخصیتهایی را که درش طابوت طلا یا نقره یا سنگ یشم میگذاشتند همیشه در عمق بالای بیست متر دفن میکردند. و در عمق کم اینکار انجام نمیشد. برای این جنازه ها حتماٌ اطاقی از ساروج درست میکردند و آن را آنقدر پایین میبردند که از گزند جانوران خاک به دور باشد و همچنین دزدان نتوانند گزندی به جنازه و اموال آن بزنند. در کنار این جنازه ها حتماٌ اموال فراوان وجود دارد و کنیزان و نوکران آنها را نیز با جنازه اربابشان زنده به گور میکردند. پس اگر کسی گفت جنازه ای در آورده بدون اموال بدانید که احتمال دروغ گفتن آن زیاد است.