سلاح های دوران هخامنشیان

جنگ افزارهای هخامنشیان

به نوشته ذکا آکیناکه یک شمشیر کوتاه به طول ۴۰ تا ۵۰ سانتیمتر بود و یکی از سلاح های عمده هخامنشیان به شمار می آمد.[۵] پورداووداظهار می کند کلمه ایرانی باستان برای آکیناکه مشخص نیست. پورداوود از هرودوت که لشکرکشی خشایارشا به یونان در ۴۸۰ ق. م. را گزارش می کند نقل می کند خشایارشا بر روی پلی در هلسینتوس (داردانل)، برگ هایی در دریا ریخت، براتی را در جام زرین خود ریخت و خورشید را ستایش نمود و یک آکیناکه به عنوان هدیه به خدا در آب انداخت.[۶] قبضه این شمشیر تماما از چوب و تیغه آن از آهن

بود و می توان آن را در موزه آشمولیان آکسفورد یافت.

آکیناکه مادی و پارسی: بر اساس سنگ نگاری های پارسه(تخت جمشید/پرسپولیس)[۷] بین دو گونه این سلاح تمایز قایل است: الف) آکیناکه مادی ب) آکیناکه پارسی. آکیناکه های مادی از طریق ریسمانی که از ldquo;شکل گوشrdquo; غلاف شمشیر عبور می کرد در سمت راست بدن به کمربند آویخته می شد. هنگامی که حامل آکیناکه بر اسب سوار می شد با به صورت پیاده نظام راهپیمایی می کرد، کمربندی از انتهای غلاف آن را از آویخته شدن و تلو تلو خوردن باز می داشت.[۸][۹] تصویر سنگی از تالار سه دروازه پارسه را نشان می دهد که بر روی آن نقش نگهبانی با آکیناکه مادی به چشم می خورد.

برخلاف آکیناکه های مادی، آکیناکه های پارسی زیر کمربند و جلوی شکم جای می گیرد. دسته I-شکل بسیار متفاوت از آکیناکه های مادی بود. بخش پایین ldquo;شکل گوشrdquo; شمشیر و تمام سر غلاف به صورت سه نیمدایره ساخته می ساختند تا شمشیر به آسانی از کمر نیافتند. آکیناکه پارسی ته-غلاف برجسته ندارد بلکه غلافآن مثل تیغ در انتها تیز می شود.

آکیناکه های هم از طلای ناب و با تزئینات زیبا وجود داشت.[۱۰] به نقل از گزنفون گزارش می کند، هدیه سلطنتی ایران یک آکیناکه طلایی، یک اسب نسایی با افسار طلایی و دیگر ادوات جنگی بود. یک آکیناکه طلایی مجلل[۱۱] از دوران هخامنشیان در موزه ملی ایران در تهران نگهداری می شود.[۱۲] هوت می نویسد این آکیناکه طلایی در همدان (هگمتانه) پیدا شد و قدمت آن به ۵۰۰۰ ق. م. باز می گردد.[۱۳] این قطعه مشابه آکیناکه ای است که در موزه هنر متروپولیتن در نیویورک وجود دارد.[۱۴] بر حجاری پله های شمالی های تالار بارعام آپاداتا اسلحه دار داریوش شاه به چشم می خورد که آکیناکه های سلطنتی را را حمل می کنند. بر سنگ برجسته های آپادانا نمایندگی های ملت های مختلف نیز دیده می شوند که یک پارسی در پیشاپیش آنها حرکت می کند و یک آکیناکه پارسی یا مادی همراه دارد.

نیزه دار و نیزه ها: واحدهای نیزه داران از مهمترین واحدهای ارتش هخامنشیان بودند و بالاترین درجه در ارتش نیز بر عهده یک نیزه دار بود.[۱۵] بنا به گفته پورداوود[۱۶] و تایید معطوفی،[۱۷] نیزه در وندیداد، فرگرد ۱۷، بند ۴۳۳ با عنوان آرشتایاشا (ارشتی) آمده است. پورداوود با اشاره به سنگ نگاری نقش رستم، شرح می دهد که نیزه دار داریوش شاه گئوبروه (آرشتی بارا /spear bearer) خوانده می شد. سرنیزه های دوران هخامنشی از لحاظ شکل متنوعند. ذکا بر مبنای سنگ نگاره های هخامنشی دو نوع کلی سرنیزه را تشخیص می دهد الف) سرنیزه های پهن و مشابه برگ درخت ب) سر نیزه های باریک و بلند به شکل برگ درخت بید.[۱۸] به نظر ذکا نیزه های هخامنشی از لحاظ درازا بر دو نوعند الف) نیزه های بلند که در کنار سپر از سوی واحدهای سواره نظام و پیاده نظام استفاده می شد ب) نیزه های کوتاه (زوبین).

به گزارش هرودوت محور نیزه ایرانیان شش تا هفت پا (حدودا دو متر) بودند و از چوب درخت زغال اخته ساخته می شدند. ذکا می افزاید نیزه ها به یک سیب کوچک ختم می شدند، برای همین به این نیزه دارها ldquo;سیب بَرrdquo; می گفتند. سکوندا توضیح می دهد که سیب بَرها بخشی از ده هزار نفر سرباز نجیب زاده گارد جاویدان بودند.[۱۹] هزار نفر از سربازان گارد جاویدان، حامل نیزه هایی با ته نیزه های طلایی بودند و از ارابه شاهنشاه محافظت می کردند و در زبان پارسی باستان ارستیبارا خوانده می شدند.[۲۰] هزار سرباز دیگر نیز نیزه ای با ته نیزه های نقره ای حمل می کردند.[۲۱] یک نیزه نیز با ته نیزه مفرغی در دِو هویوک شمال سوریه کشف شده است.

ودر: گرز یا تبرزین- پورداوود می نویسد گرز یکی از قدیمی ترین سلاح هاست که فرشتگان و ایزدان اوستا آن را به کار می برند.[۲۲] او در ادامه یادآوری می کند سلاح مورد علاقه بسیاری از پهلوانان استوره ای ایرانی مانند سام، گرشاسب و رستم گرز است و آن ها در به کار بردن آن مهارت داشتند. اوستا از انواع مختلفی از گرزها نام می برد. یکی از آن ها ودر خوانده می شود و در یسنا ۳۲، بند ۱۰ در اَهونَوَدگاه گاتا (فصل های ۲۸-۳۴) و در هوم یشت، یسنا ۹ (بندهای ۳۰-۳۲) از آن یاد شده است. پورداوود می نویسد اوستاشناسان در مورد این عبارت توافق ندارند، برخی عقیده دارند ودر یک نوع گرز است.

سلاح های دوران هخامنشیان. آثار شناسی گنج. دفینه ها. آثار شناسی علائم باستانی. اسرار کاوش